SKUTKI CYKLONU ANA W MALAWI
Malawi, kraj liczący obecnie ponad 20 milionów mieszkańców, jest jednym z najuboższych państw świata ciągle narażonym na katastrofy naturalne, takie jak powodowane przez ulewne deszcze powodzie, potężne cyklony, a także trzęsienia ziemi, plagi szkodników czy też epidemie chorób. Kraj ten, nieustannie nękany tego typu zagrożeniami, pod koniec stycznia 2022 roku został dotknięty przez burzę tropikalną nazwaną „Ana”, która – uderzając głównie w południową część Malawi – zostawiła po sobie ogrom zniszczeń.
SETKI TYSIĘCY MALAWIJCZYKÓW BEZ DACHU NAD GŁOWĄ
Poszkodowanych przez cyklon Ana zostało 221 127 gospodarstw domowych (995 072 osób), w tym 190 429 osób musiało opuścić swoje miejsce zamieszkania, 46 osób poniosło śmierć, 206 zostało rannych, a 18 uznano za zaginione. Cyklon Ana dotknął w sumie szesnaście dystryktów i dwa miasta. Najbardziej ucierpiały dystrykty Chikwawa i Nsanje. Poszkodowanych na tym terenie zostało łącznie 495 967 osób: w dystrykcie Chikwawa 378 477 osób, a w dystrykcie Nsanje 117 490 osób. Chikwawa i Nsanje odnotowały najwyższą liczbę ewakuowanych rodzin – odpowiednio 10 159 i 8871 osób. Kolejne dystrykty, które również poważnie ucierpiały wskutek uderzenia cyklonu Ana, to Phalombe i Mulanje1.
Szacuje się, że wśród całej populacji dotkniętej katastrofą jest 211 470 młodych kobiet i dziewcząt, 8260 kobiet w ciąży, 12 786 matek karmiących, 39 073 dzieci poniżej piątego roku życia oraz 10 165 osób niepełnosprawnych.
Większość dystryktów, które ucierpiały z powodu cyklonu Ana, wcześniej, w 2015 roku, została poważnie dotknięta niszczycielskimi powodziami, a w 2019 roku cyklonem Idai, który również spowodował powodzie i ogromne zniszczenia.
ROZMIAR WYRZĄDZONYCH SZKÓD
Skutkami cyklonu Ana zostały dotknięte prawie wszystkie sfery życia i gałęzie gospodarki. Najbardziej ucierpiały: rolnictwo i bezpieczeństwo żywnościowe, transport i sektor energetyczny oraz gospodarka wodna, systemy kanalizacyjne, sektor higieny, edukacji i zdrowia. Zniszczonych zostało wiele budynków mieszkalnych, dróg, szkół, kanalizacja, mosty, studnie, linie elektryczne, uprawy i systemy nawadniające.
Ulewne deszcze oraz powodzie wyrządziły znaczne szkody w domach mieszkalnych, powodując całkowite lub częściowe uszkodzenie ich konstrukcji. Wiele domów zostało zatopionych podczas powodzi. Ich mieszkańcy musieli szukać schronienia w budynkach użytku publicznego oraz na terenach położonych wyżej, na których utworzono 178 obozów dla 190 429 rodzin. Niektóre rodziny z obszarów zalanych znalazły schronienie u krewnych, których dom nie uległ całkowitemu zniszczeniu lub zatopieniu i u których mogli się zatrzymać do momentu ukończenia organizowania tymczasowego schronienia.
Większość osób ewakuowanych zamieszkała w stworzonych do tego celu centrach ewakuacyjnych i tymczasowych schroniskach. Wiele miejsc przesiedleń jest przepełnionych, a mieszkający tam ludzie mają ograniczony dostęp do wody i urządzeń sanitarnych, co rodzi niebezpieczeństwo wybuchu chorób, w tym także COVID-19. W obozach nie prowadzi się regularnej rejestracji osób szukających schronienia. Anonimowość nie sprzyja ochronie i przeciwdziałaniu przemocy wobec kobiet i dziewcząt. Trudne warunki bytowe w obozach mogą jeszcze zwiększać to niebezpieczeństwo. Zagrożone są także osoby niepełnosprawne, z HIV oraz z albinizmem, ponieważ z powodu braku rejestracji mogą one nie otrzymać koniecznego wsparcia.
Obok wspomnianych centrów ewakuacyjnych, kościołów, meczetów i komisariatów policji schronieniem dla wielu poszkodowanych stały się także budynki szkolne i ośrodki zdrowia. Zajęte przez poszkodowanych ośrodki zdrowia oraz brak leków, środków opatrunkowych czy innych materiałów wykorzystywanych w opiece medycznej, a zniszczonych wskutek zalania wodą, zakłócają dostęp do usług zdrowotnych.
ZNISZCZONA INFRASTRUKTURA SZKOLNA
Katastrofa spowodowana przejściem cyklonu Ana dotknęła łącznie 476 szkół w 22 okręgach edukacyjnych. W rezultacie 398 908 uczniów nie ma obecnie dostępu do nauczania. Jak wspomniano, wielu powodzian (80 proc.) schronienie znalazło w budynkach szkolnych (142 na 178 obozów mieści się w szkołach), co zakłóca pracę edukacyjną tych placówek.
Skutki zniszczenia infrastruktury szkolnej obejmują budynki szkolne, domy nauczycieli, toalety, budynki administracyjne, biblioteki, akademiki, kuchnie, stołówki szkolne i odwierty wodne. Do tego dochodzą zniszczone przybory szkolne i podręczniki oraz materiały dla nauczycieli. Napływ osób poszkodowanych do szkół jeszcze bardziej zakłóca proces nauczania i uczenia się. Wodociągi i sanitariaty nie działają w pełni, ponieważ punkty poboru wody zostały albo uszkodzone, albo całkowicie zanieczyszczone. Obecność powodzian w szkołach dodatkowo obciąża i tak niewydolny już system urządzeń sanitarnych na terenie szkoły.
By możliwa stała się normalna praca edukacyjna, trzeba natychmiast zapewnić materiały dydaktyczne oraz zorganizować tymczasowe miejsca nauki. Należy również ocenić stan infrastruktury szkolnej oraz określić wysokość kosztów odbudowy przy zastosowaniu lepszych i nowocześniejszych rozwiązań.
POTRZEBA ZAPEWNIENIA BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCIOWEGO
W poszkodowanych gospodarstwach domowych ludzie utracili zapasy żywności, swoje uprawy, zwierzęta hodowlane i wiele innych dóbr, a tym samym środki do życia. Sytuacja jest krytyczna szczególnie w przypadku osób przebywających tymczasowo w obozach dla ewakuowanych, ponieważ straciły one prawie wszystko, zwłaszcza żywność. Rodziny, które goszczą swoich poszkodowanych przez powódź krewnych, muszą zapewnić im niezbędne do życia środki, przede wszystkim żywność. Stąd pilna potrzeba wsparcia ludności dotkniętej kataklizmem produktami żywnościowymi, takimi jak: kukurydza, fasola, ryby, zboża, mieszanka kukurydziano-sojowa dla kobiet ciężarnych i matek karmiących oraz dzieci poniżej piątego roku życia, aby zapobiec niedożywieniu. Liczba potrzebujących natychmiastowej pomocy żywnościowej wynosi 221 127 osób.
Potrzebne są także pilne działania w obozach dla ewakuowanych, by obok opieki zdrowotnej zapewnić im także potrzebną żywność.
UTRUDNIONY TRANSPORT I LOGISTYKA
Główne drogi, mosty i trakty na obszarach dotkniętych skutkami cyklonu są trudno dostępne i zagrożone dalszymi uszkodzeniami. Odcinki siedmiu głównych dróg asfaltowych, dziesięciu dróg drugorzędnych i liczne drogi trzeciorzędne oraz regionalne zostały zmyte. Z tego powodu większość dotkniętych cyklonem Ana obszarów, w tym także obozy dla osób poszkodowanych, stały się niedostępne. Linie elektryczne i infrastruktura elektryczna (generatory w elektrowni wodnej, słupy, połączenia i przewody) oraz stacje transformatorowe uległy uszkodzeniu, co doprowadziło do zmniejszenia potencjału wytwarzanej energii elektrycznej z 385,8 MW do 194 MW.
Brak przejezdnych dróg ma negatywny wpływ na płynność dostaw do regionów dotkniętych cyklonem. Aby utrzymać płynność dostaw z pomocą humanitarną, należy zwiększyć możliwości transportowe. W przeważającej części kraju, w tym w regionach dotkniętych cyklonem, brakuje zasilania lub jest ono niewielkie, co zakłóca świadczenie usług społeczno-ekonomicznych, takich jak opieka zdrowotna czy edukacja. Do przywrócenia możliwości świadczenia wspomnianych usług konieczna jest naprawa uszkodzonych dróg, mostów i przywrócenie dostaw energii elektrycznej.
WODA, WARUNKI SANITARNE I HIGIENA
Powódź uszkodziła też systemy wodociągowe i kanalizacyjne, co powoduje niemożność zachowania odpowiednich warunków sanitarnych i ogranicza dostęp do czystej wody, a to wpływa na brak odpowiedniej higieny. Niektóre dostępne ujęcia wodne zostały skażone.
Niedostateczne zaopatrzenie w czystą wodę stanowi szczególny problem dla kobiet i dziewcząt, które prowadzą gospodarstwa domowe. Zwiększa się też ryzyko zachorowań na cholerę czy inne choroby zakaźne. Ponadto kobiety i dziewczęta udające się na poszukiwanie wody narażone są na ryzyko gwałtu i napaści na tle seksualnym. Dlatego natychmiast potrzebne jest rozwiązanie trudności z dostawą wody, przywrócenie funkcjonalności sanitariatów i poprawa warunków higienicznych. Ponadto istnieje potrzeba renowacji toalet, aby uniknąć chorób zakaźnych oraz chorób powodowanych przez skażoną wodę.
ROLNICTWO I ŚRODKI UTRZYMANIA
Poważnie dotkniętych skutkami cyklonu zostało około 71 716 hektarów upraw należących do 91 016 gospodarstw domowych. Rolnicy utracili swoje plony: kukurydzę, orzeszki ziemne, soję, tytoń, sezam, ryż, bawełnę. Uprawy zostały całkowicie zmyte lub zatopione. W przypadku żywego inwentarza w powodzi zginęło lub ucierpiało łącznie 36 803 zwierząt należących do 12 655 hodowców. Stąd pilna potrzeba wsparcia dotkniętych skutkami cyklonu gospodarstw zastępczymi źródłami dochodu, a jeśli to będzie możliwe, wsparcia poszkodowanych gospodarstw dodatkowym żywym inwentarzem, aby poprawić bezpieczeństwo żywnościowe i zapewnić rodzinom środki do życia.
DZIAŁANIA ZABEZPIECZAJĄCE
Kobiety z wioski Kakholo, przywódca wioski Kamuweruze z tradycyjnych władz Mwambo w Zomba zbudowali groblę, aby zapobiec powodziom. Doceniono tę inicjatywę promowaną przez Caritas Malawi w ramach projektu „Wsparcie i budowanie odporności” (Advocacy and resilience building). Pola uprawne, które znajdowały się w pobliżu wspomnianej grobli, nie zostały dotknięte powodzią, która miała miejsce 24 lutego 2022 roku. „Mam jedno pole uprawne, które przetrwało powódź tylko dlatego, że znajduje się blisko miejsca, w którym zbudowano groblę. Chciałbym, byśmy zbudowali więcej takich grobli” – powiedział Gerald Kaweruza, jeden z beneficjentów powstałej grobli.
KONSEKWENCJA BRAKU POMOCY
Brak odpowiedniej reakcji na bieżące potrzeby poszkodowanej ludności z regionów Malawi dotkniętych skutkami cyklonu Ana może mieć poważne i długotrwałe konsekwencje:
1. Dotknięte kataklizmem społeczności będą narażone na pogarszające się warunki życia oraz choroby.
2. Coraz bardziej ograniczony dostęp do zróżnicowanej żywności i groźba głodu.
3. Zwiększone ryzyko występowania przemocy, wyzysku i nadużyć oraz wczesne małżeństwa młodocianych.
4. Zwiększone ryzyko i częstotliwość występowania chorób przenoszonych przez skażoną wodę oraz chorób zakaźnych.
5. Niedożywienie wśród dzieci i kobiet karmiących.
6. Wysokie wskaźniki porzucania edukacji przez dzieci dotknięte chorobą.
7. Populacje dotknięte chorobą będą miały ograniczony dostęp do usług społeczno-ekonomicznych, pracy i środków do życia.
PILNE POTRZEBY
1. Przede wszystkim pomoc w odbudowie domów.
2. Artykuły spożywcze do natychmiastowego użycia, takie jak kukurydza, fasola, ryby, zboża, mieszanka kukurydziano-sojowa dla kobiet w ciąży i matek karmiących.
3. Artykuły niespożywcze (NFI – Non Food Items), takie jak: maty do spania, namioty, zeszyty, plandeki, koce, przybory kuchenne, pojemniki na wodę, moskitiery, materiały oświetleniowe.
4. Pilnie potrzebne są środki czystości, przede wszystkim mydło i środki do prania, woda pitna oraz przedmioty użytku osobistego.
5. Potrzeba promowania działań odbudowujących odporność zdrowotną społeczeństwa.
Martha Phiri