RAPORT O KATASTROFIE WYWOŁANEJ PRZEZ CYKLON FREDDY ORAZ O PIERWSZEJ ZORGANIZOWANEJ POMOCY

NAJDŁUŻSZY I NAJBARDZIEJ NISZCZYCIELSKI CYKLON
12 marca 2023 roku we wczesnych godzinach rannych w Malawi uderzył jeden z najgroźniejszych cyklonów tropikalnych, który nazwano Freddy. We dług późniejszych ocen specjalistów był to najbardziej dewastacyjny i najdłużej trwający cyklon, jaki kiedykolwiek zanotowano na świecie. Przetoczył się przez całą szerokość Madagaskaru, przeszedł następnie przez Kanał Mozambicki (ok. 200 km szerokości) i uderzył w Mozambik, dokonując ogromnych zniszczeń, a stąd skierował się na północny zachód i uderzył w południowy region Malawi.
Ta dotąd nieznana, jeśli chodzi o siłę uderzeniową, tropikalna burza wywołała ulewne deszcze, doprowadzając do powodzi na dużych obszarach kraju. Kataklizm dokonał zniszczeń w 16 okręgach Malawi: Balaka, miasto i dystrykt Blantyre, Chikwawa, Chiradzulu, Machinga, Mangochi, Mulanje, Mwanza, Neno, Nsanje, Ntcheu, Phalombe, Thyolo, miasto oraz dystrykt Zomba. Mieszkańców tych regionów – jak relacjonują świadkowie zdarzeń – zbudziły ulewne deszcze, które spowodowały lawiny błota i ryczące fale powodzi. Jedni uciekali, szukając schronienia, inni patrzyli, jak woda zabiera ich dobytek wraz z niesionym błotem, głazami, pniami drzew i powyrywanymi słupami.
Według danych z 29 marca 2023 roku żywioł ten dotknął ponad 2,3 miliona osób. Utworzono dla nich 577 obozów. Liczbę ofiar śmiertelnych szacuje się na 676 osób, rannych na 1724, a ponad 500 osób uważa się za zaginione.

POŁĄCZYĆ SIĘ W DZIAŁANIU
W odpowiedzi na skutki niszczycielskiego cyklonu tropikalnego Freddy prezydent Malawi 14 marca 2023 roku ogłosił stan klęski żywiołowej w południowej części kraju oraz zaapelował do wszystkich życzliwych osób, stowarzyszeń i organizacji, prosząc o szybką pomoc humanitarną. Aby wesprzeć te wysiłki, Jezuickie Centrum Ekologii i Rozwoju (JCED) we współpracy z Caritas Malawi (CADECOM – Catholic Development Commission in Malawi) szybko zareagowało, wysyłając swoich przedstawicieli na południe Malawi w celu udzielenia pomocy najbardziej poszkodowanym ofiarom cyklonu Freddy. Do zespołu dołączyli również niektórzy biskupi katoliccy reprezentujący Konferencję Episkopatu Malawi (ECM – Episcopal Conference of Malawi).
Wspomniany zespół udał się najpierw do ośrodków ewakuacyjnych dla osób dotkniętych cyklonem Freddy w południowej części Malawi, by wstępnie ocenić sytuację poprzez obserwację i rozmowy z poszkodowanymi, wysłuchać relacji poszkodowanych przebywających w ośrodkach ewakuacyjnych, dowiedzieć się, czego doświadczyli, jakie są ich najważniejsze potrzeby, a także by wspierać ich swoją obecnością. Następnie zaczęto organizować dla nich najistotniejszą pomoc polegającą na dostarczeniu im najbardziej potrzebnych artykułów spożywczych.
Dzięki przekazaniu tej pierwszej pomocy materialnej, między innymi także z Biura Misyjnego Towarzystwa Jezusowego w Krakowie (20 tys. USD), mogliśmy od razu przystąpić do realizacji konkretnego wsparcia. Pięćset gospodarstw domowych (to jest około 2210 osób) otrzymało żywność oraz inne artykuły pierwszej potrzeby, takiej jak koce, środki czystości, środki higieniczne, sprzęt do przygotowania i spożywania posiłków (garnki, talerze). Przy okazji także zbieraliśmy informacje dotyczące sytuacji klimatycznej w regionie.

JCED za pośrednictwem Caritas/CADECOM Malawi dotarło do trzech ośrodków przygotowanych dla poszkodowanych w dystryktach Blantyre, Chiradzulu i Phalombe. Są to regiony, które doświadczyły największych szkód spowodowanych przez pocyklonowe powodzie, osuwiska wywołane przez wodę spływającą z ogromną siłą z górskich skał oraz wezbranych rzek i strumyków, czego bezpośrednią przyczyną były bardzo wzmożone opady deszczów.

POMOC NAJBARDZIEJ POTRZEBUJĄCYM
Szesnastego marca 2022 roku, niedługo po katastrofie wywołanej przez cyklon Ana (25 stycznia 2022 roku), Jezuickie Centrum Ekologii i Rozwoju we współpracy z CADECOM/Caritas Malawi zorganizowało spotkanie z ECM w celu zaplanowania wspólnych działań w zakresie reagowania na klęski żywiołowe na południu Malawi. Już wtedy ustalono, że działalność w podobnej sytuacji do tej, jaką spowodowało niszczycielskie uderzenie cyklonu Ana, będzie przebiegała w określony sposób. Najpierw zostaną przeprowadzone inspekcje, by ustalić aktualną sytuację i podjąć konieczne kroki. Na pierwszym miejscu zatem trzeba będzie odwiedzić wybrane rodziny spośród tych, które najbardziej ucierpiały z powodu uderzenia cyklonu czy innej podobnej katastrofy, i natychmiast zareagować, aby zanieść niezbędną pomoc poszkodowanym. Tak też

uczyniliśmy. Natychmiast po katastrofie wywołanej przez cyklon Freddy, szybko, jak to tylko było możliwe, zorganizowane zostało spotkanie z ECM. Obie strony wyraziły zgodę na odbycie wspólnej wizyty w wybranych obszarach wiejskich i podmiejskich w Blantyre, Phalombe i Chiradzulu. Obszary te – ze względu na odległość i utrudniony do nich dostęp – nie otrzymały jeszcze żadnej pomocy.
Naszą działalność rozpoczęliśmy od identyfikacji osób dotkniętych katastrofą, które potrzebowały natychmiastowej pomocy. Pomogła nam w tym dokładna ocena potrzeb, którą przeprowadził Departament ds. Katastrof (DoDMA – Department of Disaster Management Affairs) na obszarach dotkniętych katastrofą i w ośrodkach ewakuacyjnych. Następnie utworzona została lista zarówno artykułów spożywczych, jak i innych najpotrzebniejszych, niespożywczych artykułów, które obejmowały następujące pozycje: mąka kukurydziana, odżywka Nutri z mieszanki kukurydzianej i sojowej dla dzieci poniżej 5. roku życia, paczki soi, cukier, sól, talerze i garnki. CADECOM/Caritas Malawi dostarczyło podobnych produktów żywnościowych i nieżywnościowych wraz z innymi dodatkowymi artykułami nieżywnościowymi, takimi jak wiadra czy mydło do celów sanitarnych i zdrowotnych. Te artykuły pomocy zostały zakupione i przekazane przez firmę STECH Supplies Limited do biura CADECOM/Caritas Malawi-Blantyre w celu transportu na obszary dotknięte katastrofą.
Przy wyborze osób, którym udzielono natychmiastowej pomocy, kierowano się ich sytuacją rodzinną. Wybrani zostali ci, którzy najpilniej potrzebowali po- mocy. Na pierwszym miejscu zostały wsparte gospodarstwa domowe prowadzone przez sieroty, ludzi starszych, niepełnosprawnych, matki ciężarne i karmiące piersią, a więc przez osoby, które najbardziej narażone są na skutki katastrof klimatycznych.

WIZYTY SOLIDARNOŚCIOWE I DYSTRYBUCJA ARTYKUŁÓW HUMANITARNYCH

DZIAŁALNOŚĆ W DYSTRYKCIE PHALOMBE
Jednym z obszarów wiejskich, które zostały najmocniej dotknięte przez cyklon Freddy, jest dystrykt Phalombe. Teren ten nawiedziły ulewne deszcze, które spowodowały powodzie i lawiny błota w okolicznych górach Phalombe i Mulanje, powodując wiele zniszczeń i szkód. Według ustaleń w wyniku katastrofy zginęło 46 osób, a setki osób zostało przesiedlonych, rannych lub zaginionych.
Członkowie zespołu Jezuickiego Centrum Ekologii i Rozwoju JCED wraz z delegatami Konferencji Episkopat Malawi (ECM) odwiedzili jedno z miejsc dotkniętych katastrofą błotnej lawiny, zanim w jednym z ośrodków ewakuacyjnych spotkali się z ofiara- mi tej katastrofy. Zespołowi temu towarzyszył biskup Thomas Msusa z archidiecezji Blantyre, komisarz dystryktu Phalombe oraz funkcjonariusze CADECOM Blantyre. Wsparciem materialnym (artykułami żywnościowymi i nieżywnościowymi) zostało objętych 200 gospodarstw domowych. Jako pierwsze pomoc otrzymały rodziny z dziećmi i osobami starszymi, osoby niepełnosprawne, rodziny z dziećmi poniżej 5. roku życia, matki karmiące oraz kobiety ciężarne.

WSPARCIE DLA DYSTRYKTU CHIRADZULU
Drugim dystryktem, do którego się udaliśmy, było Chiradzulu. Woda spływająca z gór Chiradzulu wywołała tam gwałtowne powodzie i lawiny błota, niszcząc domy i inne obiekty położone u podnóża gór. Spowodowało to chaos w społecznościach tam mieszkających. Nasz zespół odwiedził wioskę Mauta TA Mpama Chiradzulu, gdzie dwie osoby poniosły śmierć, wielu ludzi doznało obrażeń, a setki domów uległo zniszczeniu.
Czterech biskupów z Chikwawa, Mangochi, Zomba i Blantyre dołączyło do zespołu JCED i Caritasu, aby wspólnie wesprzeć tam poszkodowane rodziny i przekazać im pomoc. Jej beneficjentami było 800 wysiedleńców, którzy tymczasowo obozowali w budynku szkoły podstawowej w Lisawo.
W DYSTRYKCIE BLANTYRE
Zespół odwiedził także społeczność Mzedi, gdzie wysłuchał relacji wspólnoty z wydarzeń, jakie miały miejsce w związku z uderzeniem cyklonu Freddy, a następnie udzielił pomocy 100 rodzinom (ok. 450 osób). W okolicy Blantyre ulewne deszcze spowodowały po- wodzie, które zniszczyły domy, upraw i inne obiekty, ich ofiarami padły również zwierzęta hodowlane. Rodziny oczekujące na odbudowę ich domów umieszczono tymczasowo w budynkach szkolnych.

PODSUMOWANIE UDZIELONEJ POMOCY

Warto zaznaczyć, że na apel prezydenta o pomoc poszkodowanym przez cyklon Freddy wielu odpowiedziało pozytywnie. Oprócz szybkiej pomocy po uderzeniu cyklonu, jaką otrzymaliśmy z zagranicy, głównie od naszych przyjaciół w Polsce (z Referatu Misyjnego Ojców Jezuitów), z pomocą pospieszyła parafia w Kasungu. Za jej pośrednictwem JCED mogło również zgromadzić wiadra, ubrania, mydło do prania i mycia, buty, karimaty i inne przedmioty. Z podobną pomocą pospieszyła jezuicka szkoła średnia Loyola, ponadto Bunda College oraz wielu ludzi dobrej woli, za co serdecznie dziękujemy. Wszystkie otrzymane materiały zostały rozdane podczas wizyty solidarnościowej.

KORZYŚCI DZIAŁANIA ZESPOŁOWEGO
Pierwsza korzyść, której doświadczyliśmy, to solidarne partnerstwo we wspólnym działaniu JCED, Katolickiej Komisji Rozwoju w Malawi (CADECO), Caritas Malawi oraz Konferencji Episkopatu Malawi (ECM). Wizyta solidarności zachęciła do uczestniczenia w niej także biskupów, co zrobiło duże wrażenie na tych, których odwiedzaliśmy, ponieważ dało im to duchowe wzmocnienie i nadzieję. Ponadto wizyta ta była bardzo ważna, gdyż pokazała niektóre pilne potrzeby. Pomogła też JCED i CADECOM/Caritas Malawi w opracowaniu planu działania i dalszej pomocy na rzecz poszkodowanych społeczności, jak i ośrodków ewakuacyjnych.
Wszystkie artykuły przeznaczone na pomoc w przypadku klęsk żywiołowych zostały rozesłane do wybranych 500 dotkniętych gospodarstw domowych w dystryktach Phalombe, Blantyre i Chiradzulu.

WYZWANIA NA PRZYSZŁOŚĆ
Problem, przede wszystkim w sytuacjach kryzysowych, stanowi infrastruktura drogowa w naszym kraju. Do niektórych obszarów trudno nam było dotrzeć ze względu na zniszczone drogi i mosty. Zespół musiał opuszczać samochody i pieszo docierać na miejsce.

Przekazana pomoc okazała się niewystarczająca, by zaspokoić potrzeby osób przebywających w obozach. Wielu nadal ma trudności ze zdobyciem żywności, wody pitnej czy schronienia, z dostępem do usług medycznych czy odpowiednich sprzętów.
Większość ośrodków ewakuacyjnych została utworzona w budynkach szkolnych, co zmusiło Ministerstwo Edukacji do zawieszenia lekcji dla uczniów. W ośrodkach ewakuacyjnych były nieodpowiednie warunki higieniczne ze względu na brak środków sanitarnych, co narażało ludzi na choroby, takie jak cholera.
Większość społeczności na obszarach narażonych na klęski żywiołowe żyje nadal w obozach, a ciągłe deszcze oznaczają, że „nie jest to sytuacja zagrożenia, ale katastrofa jest już na miejscu!”. Dlatego też istnieje pilna potrzeba pozyskania większej ilości zasobów, aby móc wesprzeć wiele dotkniętych osób, które mają trudności z zaspokojeniem swoich codziennych potrzeb. Ponadto trzeba w miarę szybko zorganizować tymczasowe schroniska dla powodzian, aby umożliwić dzieciom powrót do nauki w szkole.
Trzeba też zwrócić większą uwagę na profilaktykę medyczną, aby zawczasu zapobiegać chorobom powodowanym przez niezdatną do picia wodę i tym samym nie dopuścić do wystąpienia epidemii cholery. Społeczeństwo po tak dużej traumie spowodowanej przez cyklon Freddy potrzebuje natychmiastowej odbudowy ich domostw lub przesiedlenia w bezpieczne miejsce oraz pilnej pomocy humanitarnej. Należy jak najszybciej opracować i rozpocząć odbudowę zrujnowanych zabudowań.
Ochrona dzieci, kobiet i dziewcząt musi być priorytetem, aby zapobiec ich wykorzystywaniu w obozach.
Potrzebne jest wspólne działanie i szeroko zakrojona współpraca, aby uniknąć problemów związanych z powielaniem działań. Niezbędny jest także wolontariat, dla którego wielkim zadaniem będzie niesienie pomocy humanitarnej i wspieranie działających zespołów w Blantyre, Phalombe, Chiradzulu i Chikwawa.

Na podstawie raportu autorstwa
Nameka Katumbi i Edwarda Ngonidzashe
Marzec 2023